Wpływ pieniądza na życie bohaterów literackich. Zanalizuj na wybranych przykladach.
F.M. Dostojewski "Zbrodnia i kara"
- Rodion Raskolnikow, ubogi student, decyduje się zabić lichwiarkę nie tylko po to, by udowodnić samemu sobie słuszność swej filozofii, lecz także po to, by ją okraść. Zabiera z mieszkania Alo-ny Iwanownej kosztowności i pieniądze, a potem ukrywa je w bezpiecznym miejscu. Pomimo że będzie cierpiał ok¬rutną biedę, nigdy nie skorzysta z tych zasobów.
B. Prus "Lalka" - 1) Historia miłosna Wokulskiego i Izabeli Łęckiej to także opowieść o bogaceniu się i wykorzys¬tywaniu pieniędzy dla zdobycia serca ukochanej kobiety. Majątek Wokulskie¬go pozwala mu wykupić weksle Łęc-kich, składać hojne datki na organizacje charytatywne, jak i folgować zachcian¬kom panny Izabeli. Dla niej jednakże najważniejsza jest pozycja społeczna mężczyzny bądź jego sława (Rossi, Molinari). Zakończenie tej historii pokazu¬je, iż wobec niskiego pochodzenia, w świecie arystokracji nie będą się liczyć ani praca, ani posiadane pienią¬dze. Patrz: miłość trudna. 2) Jednym z tematów powieści są zmiany gospoda¬rcze i społeczne zachodzące w Polsce w latach siedemdziesiątych XIX wieku. W miejsce handlu opartego nie tylko na wymianie pieniężno-towarowej, ale i na wzajemnym zaufaniu kontrahentów, wchodzi nowy kapitał, reprezentowany przez ludzi bez nazwiska .i bez charak¬teru (młody Szlangbaum, Marusze-wicz). Sprzedaż sklepu Wokulskiego to podzwonne dla starego świata handlu, który odejdzie w przeszłość jeszcze przed końcem stulecia.
S. Żeromski "Doktor Piotr" - patrz: konflikt pokoleń.
S. Żeromski "Ludzie bezdomni" -
O pozycji lekarzy warszawskich nie decydują ich umiejętności, ale dochody uzyskiwane z wizyt pacjentów, dlatego też odrzucają oni projekt Judyma, by leczyć także ludzi ubogich. Podobnie jest w Cisach, gdzie zarządcy uzdrowis¬ka dążą do utrzymania jak największej liczby bogatych kuracjuszy, a Judym nie może przeforsować projektu osuszenia stawów, będących źródłem licznych chorób wśród miejscowej ludności. Że¬romski opisał tu świat skorumpowany, bez reszty oddany pieniądzom, gdzie nie ma miejsca na wzniosłe idee.
G. Zapolska "Moralność pani Duls-
kiej" - Pieniądze są w życiu Dulskiej jedną z najważniejszych wartości. By je zdobyć, nie waha się wynajmować mie¬szkania kokocie. Co prawda, jak sama mówi, nie bierze jej pieniędzy dla siebie, ale płaci nimi podatki, jednak ta sytuacja doskonale charakteryzuje moralność Dulskiej. W sprawie z Hanką najbardziej bolesna staje się dla niej koniecz¬ność wydania tysiąca koron. Dlatego też potem odmawia Juliasiewiczowej wy¬najęcia mieszkania, bo musi sobie "od¬bić" to, co straciła.
W.S. Reymont "Ziemia obiecana" -
Pieniądz jest siłą napędową wszystkich działań, jakie podejmują "Lodzermen-sche". Bezwzględna walka, jaka toczy się w mieście, zmusza ich nieraz do zachowań podłych. Karol Borowiecki poślubi prymitywną Madę Miiller, by zdobyć środki na odbudowę spalonej fabryki, zrywając tym samym zaręczyny z Anką. Patrz też: miasto.
F.S. Fitzgerald "Wielki Gatsby" - Ty¬tułowy bohater przypomina nieco Stani¬sława Wokulskiego z "Lalki". Podobnie jak tamten stara się wzbogacić, by zdo¬być serce ukochanej kobiety. W czasach prohibicji handluje alkoholem, zajmuje się także przemytem broni. Zarobione pieniądze częściowo inwestuje w "le¬we" interesy, a częściowo wkłada we wspaniały dom, który przygotowuje na przyjęcie Daisy. Majątek nie zapewnił mu jednak wzajemności Daisy, nie po¬mógł też zdobyć przyjaciół. Przez ob¬cych i znajomych traktowany był jak nuworysz, który za wszelką cenę stara się zaimponować posiadanymi pienię¬dzmi. Patrz: śmierć, uczta - wieczerza - przyjęcie.
A. Gide "Fałszerze" - Jednym z wąt¬ków powieści jest rozprowadzanie przez dzieci (najmłodszych fałszerzy) podra¬bianych pieniędzy. Robią to one nie dla osiągnięcia zysku, lecz by przekonać się, na ile można oszukać dorosłych. Gdy mocniej potrzeć, wykonane ze szkła monety, na wierzchu pozłacane, widać, czym są naprawdę. Jest to analo¬gia do bohaterów powieści, którzy noszą maski, by ukryć swe prawdziwe oblicze.
J. Galsworthy "Saga rodu Forsy-te'ów" - Głównym bohaterem powieści jest Soames Forsyte, członek szanowa¬nej rodziny burżuazyjnej, zwany przez wszystkich Posiadaczem (stąd tytuł I to¬mu sagi). Soamesowi wydaje się, że za pieniądze można kupić nie tylko przed¬mioty czy dzieła sztuki (sam jest słyn¬nym kolekcjonerem), ale także ludzi i miłość kobiety. Jego małżeństwo z Ire¬ną jest nieustanną próbą pozyskania jej względów przy pomocy prezentów, cza¬sem nazbyt kosztownych (olbrzymi i lu¬ksusowy dom w Robin Hill). Pieniądze nie pomogły mu jednak w utrzymaniu małżeństwa, wzbudzały jedynie niechęć Ireny, która czuła się własnością swego męża.
Z. Nałkowska "Granica" - 1) Ponie¬waż Zenon Ziembiewicz nie ma pienię¬dzy na dalsze studia w Paryżu, za radą matki decyduje się zaciągnąć pożyczkę u starosty Czechlińskiego. Tym samym staje się jego dłużnikiem, a więc kimś od niego zależnym. 2) Dzięki pieniądzom Zenona Justyna mogła urządzić matce pogrzeb. Bogutowa nie została pocho¬wana w zbiorowej mogile. 3) Kiedy Justyna poinformowała Zenona o tym, że jest w ciąży, Ziembiewicz wręczył jej pieniądze, pozostawiając prawo do de¬cydowania kochance. Pieniądze te Bo-gutówna przeznaczyła nie na przyszłe wychowanie dziecka, ale na zabieg przerwania ciąży.
M.A. Bułhakow "Mistrz i Małgorza¬ta" - 1) Podstawowym mankamentem życia codziennego w Moskwie lat trzy¬dziestych jest brak pieniędzy, dlatego też kiedy Woland na pokazie w Yarietes rozrzuca czerwonce, cała publiczność zbiera banknoty. By ukarać chciwość moskwiczan, Szatan zamienia pieniądze w etykietki, którymi następnego dnia wypełnione są kasy w całym mieście. 2)W Związku Radzieckim posiadanie ob¬cej waluty było zakazane pod karą wię¬zienia. Kiedy znaleziono u Nikanora Iwanowicza Bosego dolary (dziwne, nieznane banknoty - ni to niebieskie, ni to zielone - z podobizną jakiegoś star¬ca), został on aresztowany. 3) Sięgając do biblijnego wątku zdrady Jezusa przez Judasza, Bułhakow pisze, iż Juda z Ki-riatu zdradził Jeszuę wyłącznie dla ko¬rzyści majątkowych (największą namię¬tnością jego życia były pieniądze). Na polecenie Piłata został on zasztyletowa¬ny w noc po śmierci Ha-Nocri, a otrzy¬mane od Sanhedrynu trzydzieści tetra-drachm podrzucono do pałacu Kajfasza wraz z notatką: Zwracam przeklęte pie¬niądze.
A. Camus "Dżuma" - Epidemia dżumy staje się dla Cottarda, kryminalisty i kom¬binatora, szansą na zatajenie popełnio¬nego morderstwa. Z czasem odkrywa on jednak, że warunki panujące w Oranie są doskonałą okazją do wzbogacenia się. Cottard nielegalnie handluje alkoholem i żywnością, a także ułatwia ludziom opuszczenie miasta. Powoli staje się jednym z zamożniejszych orańczyków. Z końcem epidemii wie jednak, że prze¬grał, a zarobione pieniądze nie uchronią go przed wymiarem sprawiedliwości.